Wat is RLS?

Het Restless Legs Syndroom is een neurologische slaap -en bewegingsstoornis. Een aandoening die zeer ingrijpend is voor zowel de patiënt als zijn of haar naasten. RLS kan zelfs invaliderende vormen aannemen en verdient dus serieus aandacht. Helaas heeft RLS ook voor de medische wereld nog de nodige geheimen. De aandoening is niet te voorkomen of te genezen, de symptomen zijn wel te bestrijden.

RLS is een neurologische ziekte waarvoor geen aanwijsbare oorzaak bekend is. In veel gevallen gaat RLS niet meer over en verergert zelfs in de loop der jaren. We spreken dan van een chronisch–progressieve aandoening. Zeker 7-10% van de (westerse) wereld bevolking heeft er last van en 2,7% zo erg dat behandeling nodig is om normaal te kunnen leven.

Symptomen RLS

De meest voorkomende symptomen zijn:

onrustig, onaangenaam (prikkelend, branderig, tintelend, pijnlijk) gevoel in je benen, armen en/of romp
onweerstaanbare bewegingsdrang
prikkels en oncontroleerbare schokken die je dwingen te bewegen
begint in rust, bewegen helpt maar tijdelijk
vooral ’s avonds en ’s nachts

Frequentie

In het begin treden de symptomen af en toe op. Langzamerhand kan de frequentie oplopen tot soms 24/7.

Maatregelen

Na verloop van tijd wordt het lichaam zodanig vermoeid door het optredende tekort aan slaap, of slaap van een goede kwaliteit, dat maatregelen noodzakelijk zijn. Lees verder over de maatregelen tegen RLS >

Van alle leeftijden

Hoewel de diagnose RLS vaak pas bij mensen van middelbare leeftijd wordt gesteld, kunnen veel patiënten, vooral diegenen met primaire RLS, zich herinneren dat ze er al op jonge leeftijd last van hadden. Vaak werden de symptomen dan verward met groeipijnen of de kinderen werden hyperactief genoemd omdat ze moeilijk stil konden zitten. Door onbekendheid met RLS werd de juiste diagnose dan niet gesteld.

Is RLS erfelijk?

RLS komt vaak binnen bepaalde families voor. Men veronderstelt dat het voor zeker de helft van alle RLS-patiënten om een erfelijke vorm gaat. Het onderzoek naar deze “primair” genoemde RLS richt zich dan ook op kenmerken van de bloedverwantschap.

Het is belangrijk om onderscheid te maken tussen primaire en secundaire RLS, omdat alleen de primaire vorm van RLS als genetisch (erfelijk) wordt beschouwd.

Lees meer over RLS en erfelijkheid >

Erfelijkheidsonderzoek heeft inmiddels wel 60 genen geïdentificeerd waar een link met RLS bestaat. Op grond van de kennis die hieruit voorkomt wordt geprobeerd om een solide basis te vinden voor de ontwikkeling van nieuwe geneesmiddelen. Er zijn nog heel veel onbeantwoorde vragen, maar toch geeft het erfelijkheidsonderzoek enige hoop voor de toekomst.

Secundaire RLS

Als er geen aanwijsbare lichamelijke oorzaak is voor RLS, spreken we van “primaire” RLS. Secundaire RLS is het gevolg van een onderliggend gezondheidsprobleem, zoals bloedarmoede (ijzertekort), nierproblemen of bij plotselinge RLS-klachten gedurende de zwangerschap.

Geen oorzaak RLS bekend

Algemeen wordt verondersteld dat RLS een ziekte is van het centraal zenuwstelsel, maar er is (nog) geen eenduidig bewijs of wetenschappelijk aangetoonde oorzaak voor het ontstaan van RLS.

Lees meer over de oorzaak van RLS >

Soms wel een aanwijsbare oorzaak

In sommige gevallen is er wel sprake van een aanwijsbare oorzaak, zoals het gebruik van bepaalde medicijnen. De klachten willen dan wel eens (aanzienlijk) minder worden als de medicatie wordt gewijzigd. In andere gevallen kunnen aanpassingen in de leefstijl en zo nodig medicatie helpen.

Meer over medicijnen en RLS >

Alle folders over RLS

Bekijk al onze folders over RLS. Bijvoorbeeld over RLS bij kinderen, RLS tijdens de zwangerschap en RLS bij ouderen in een verzorgsituatie.

Bekijk onze folders over RLS

Meer over RLS

De naam van de aandoening

Het Restless Legs Syndroom wordt tegenwoordig ook wel de ziekte van “Willis-Ekbom” genoemd. Thomas Willis is de arts die de aandoening voor het eerst heeft beschreven in het jaar 1672. Hij gebruikte opiaten om de symptomen te bestrijden. Professor Karl-Axel Ekbom beschreef in 1945 in zijn publicatie “Restless Legs” de ziekte. Hij beschreef daarbij 8 gevallen van RLS. De naam Restless Legs Syndroom staat sinds die tijd voor deze neurologische progressieve aandoening.

PLMD

RLS komt vaak voor in combinatie met PLMD (periodic limb movement disorder, oftewel onwillekeurige bewegingen van de ledematen). Beide neurologische aandoeningen hebben invloed op de kwaliteit van uw slaap en daarmee op uw functioneren overdag. PLMD verstoort de slaap zonder dat u er noodzakelijk wakker van wordt. Door te oppervlakkige slaap of te weinig slaap kunt u overdag moe worden en mogelijk moeite krijgen met uw concentratie.

Lees meer over PLMD en andere vormen van PLM >

Familiair?

RLS komt vaak binnen bepaalde families voor. Men veronderstelt dat het voor zeker de helft van alle RLS-aandoeningen om een erfelijke vorm gaat. Het onderzoek naar deze “primair” genoemde RLS richt zich dan ook op kenmerken van de bloedverwantschap.

Primair of secundair?

Soms is RLS het gevolg van aanwijsbare lichamelijke oorzaken. In zo’n geval wordt gesproken van “secundaire” RLS. Voorbeelden van lichamelijke oorzaken die kunnen leiden tot RLS zijn: chronisch nierfalen, polyneuropathie, ijzergebreks-anemie, laag ferritine gehalte, foliumzuur-tekort, diabetes, zwangerschap, de ziekte van Parkinson, schildklieraandoeningen, rheuma, chronische myelopathie, slaapstoornissen als slaapapneu. Als er geen aanwijsbare lichamelijke oorzaak is voor RLS, wordt gesproken van “primaire” RLS.

Invloed van medicatie voor andere aandoeningen

Medicijnen waarvan bekend is dat ze de klachten verergeren en in enkele gevallen zelfs veroorzaken zijn o.a. medicijnen tegen misselijkheid, sommige middeltjes tegen verkoudheid en allergie (antihistamines), en de meeste antidepressiva en antipsychotica.

Huisarts en RLS

Hoewel we in Nederland beschikken over een zeer goed ontwikkeld systeem van huisartsenzorg, liggen op het bordje van de huisartsen ontelbare taken en ook ontelbare diagnoses waar zij kennis van moeten hebben. RLS staat niet altijd boven aan dit rijtje. Dit betekent dat er voor ons als stichting nog een schone taak ligt met betrekking tot informatie. Maar ook betekent het dat u als patiënt zelf een taak en verantwoordelijkheid hebt om enerzijds zelf te kijken welke acties u als patiënt kunt nemen om de klachten te verlichten, en anderzijds om de huisarts te informeren waar nodig. En in het geval u er samen niet uitkomt is het echt niet raar om een verwijzing te vragen naar een neuroloog.

Augmentatie

Een heel vervelende bijwerking van sommige medicijnen voor RLS is dat klachten na verloop van tijd juist weer kunnen toenemen: eerder op de dag, heftiger en/of in andere lichaamsdelen. Hier wordt veel onderzoek naar gedaan, maar er is nog geen oplossing voor. Voor nu is het een extra reden om enigszins terughoudend te zijn met (verhoging) van de dosis van de medicijnen die u gebruikt. Dit geldt met name voor de dopamine agonisten (pramipexol, ropinirol en in mindere mate rotigotine)