PLMD en andere vormen van PLM
PLM (Periodic Limb Movements) staat voor de onwillekeurige, oncontroleerbare en zich herhalende schopbewegingen die meestal ’s nachts tijdens lichte slaap optreden (PLMS – PLM during Sleep), maar ook overdag kunnen optreden (PLMW – PLM during Wakefulness). 80% van de mensen met RLS heeft last van deze bewegingen.
De afkorting PLMD wordt gebruikt als de gevolgen zo ingrijpend zijn dat een Slaap- en Waakstoornis ontstaat.
Periodieke beenbewegingen overdag en tijdens de slaap
PLM (Periodic Limb Movements) staat voor de onwillekeurige, oncontroleerbare en zich herhalende schopbewegingen die meestal ’s nachts tijdens lichte slaap optreden (PLMS – PLM during Sleep), maar ook overdag kunnen optreden (PLMW – PLM during Wakefulness). 80% van de mensen met RLS heeft last van deze bewegingen.
De periodieke beenbeweging kan een typisch patroon hebben: de grote teen wordt opgetrokken, de voet volgt, en soms ook een buiging in de knie en de heup. Het aanspanningspatroon van de verschillende spiergroepen in het been kunnen echter ook meer willekeurig zijn. De bewegingen die specifiek gemeten worden aan de scheenbeen spier (musculus tibialis anterior), duren zo’n 0,5-10 seconden en treden elke 20-40 seconden op, soms meer, soms minder (5-90 seconden). De bewegingen kunnen in één of in twee benen voorkomen, tegelijk of afwisselend.
PLM treedt net als RLS op in een bepaalde dagritmiek: een toename ’s avonds en ’s nachts en afname ’s morgens. De bewegingen treden vooral op als de patiënt in de lichte slaap is en meestal in de eerste helft van de nacht. Daar PLM-patiënten zich vaak niet bewust zijn van hun kwaal en zich bij de klachten van hun bedpartner, degene die vaak het meest last heeft van de PLM, niets kunnen voorstellen, is het voor de patiënten zelf raadzaam om een slaaponderzoek te doen, waarbij via een z.g. oppervlakte elektromyogram (EMG, registratie van de spieractiviteit) op beide scheenbeenspieren en een elektro-encefalogram (EEG, registratie van de hersenactiviteit) de hoeveelheid PLMS, en of die tot een wekprikkel leidt, te meten.
PLM komt het meest voor als iemand slaapt. Maar ook als iemand ’s avonds rustig zit, of als iemand probeert in slaap te komen, komt PLM voor. Dan wordt dit PLMW (PLM gedurende waak) genoemd. PLMS kan dus onderscheiden worden in verstorend voor de bedpartner en als verstorend voor de persoon zelf.
PLMD
De afkorting PLMD wordt gebruikt als de gevolgen zo ingrijpend zijn dat een Slaap- en Waakstoornis ontstaat. Sommige slaapspecialisten vinden dat dit vaak voorkomt en dat behandeling geboden is, maar over het algemeen is dit nog een wat controversiële zaak. Men vindt dat er niet voldoende bewijs is dat de periodieke beenbewegingen – hoe vaak ook – een echte ziekte zijn. Wel is er onder slaapspecialisten overeenstemming over het feit dat slechts enkele bewegingen per nacht de slaap niet zodanig verstoren dat therapie nodig is.
5x per uur voor kinderen of 15 x per uur voor volwassenen
Iedereen trekt of schopt wel eens met de benen; om van PLMD te kunnen spreken moeten de bewegingen meer dan vijf keer per uur (kinderen) of 15 keer per uur (volwassenen) voorkomen. En er moet sprake zijn van vermoeidheid en slaperigheid overdag. Ook kan iemand die een slaaponderzoek ondergaat aantoonbaar PLMS hebben, terwijl hij/zij dat zelf niet had gemerkt maar wel klachten overdag heeft van moeheid of slaperigheid zonder dat er een andere verklaring is voor het slechte slapen en/of moeheid of slaperigheid overdag. De meest extreme voorbeelden zijn die van de bedpartner die hard geschopt wordt, of van de persoon met PLMD die een teen breekt!
RLS & PLMD
RLS komt vaak voor in combinatie met PLMD: Periodic Limb Movement Disorder. Dat zijn onwillekeurige periodieke bewegingen van de ledematen. PLMD is door observatie met meetapparatuur vast te stellen. Dat kan thuis of in het ziekenhuis zijn. PLMD verstoort de slaap zonder dat u er noodzakelijk wakker van wordt. Door te oppervlakkige slaap of te weinig slaap kunt u overdag moe worden en mogelijk moeite krijgen met uw concentratie.
PLMS
PLMS is iets heel anders dan de onverwachte schokken die veel mensen ervaren net voor zij in slaap vallen. Dat zijn spiertrekkingen tijdens de overgang van waken naar slapen. Men beschrijft dit vaak als elektrische schokken, of een gevoel van naar beneden te vallen. Deze symptomen worden vaak verward met de schokkende bewegingen van PLMS. Het verschil is dat de PLMS vele malen per nacht optreden.
Verschillende soorten PLM
Specialisten en onderzoekers onderscheiden verschillende soorten periodieke beenbewegingen:
- PLM – Periodic Limb Movement(s). Periodieke Beenbeweging
De patiënt maakt met enige regelmaat steeds beenbewegingen die worden gekenmerkt door het optrekken van de grote teen of de enkel soms ook buigen van de heup of de knie, tijdens zowel waak als slaap. Deze beweging komt ook in de armen voor. - PLMS – Periodic Limb Movement(s) in Sleep
Periodiek herhaalde beenbewegingen tijdens de slaap. - PLMW – Periodic Limb Movement(s) during Wakefulness
De periodieke beenbewegingen treden op als de patiënt wakker is. - PLMS+A – Periodic Limb Movement (s) in Sleep with Arousals
Periodieke beenbewegingen tijdens de slaap gaan gepaard met een wekprikkel en kunnen de patiënt van de diepe in de lichte slaap brengen. - PLMI – Periodic Limb Movement Index
Het aantal beenbewegingen per uur. De index geeft het gemiddelde aantal PLMS per geslapen uur aan. - PLMAI – Periodic Limb Movement Arousal Index
Het aantal PLMS met een wekprikkel per geslapen uur. - PLMD – Periodic Limb Movement Disorder
Een medische aandoening veroorzaakt door herhaalde periodieke beenbewegingen tijdens de slaap waardoor klachten zoals vermoeidheid of slaperigheid overdag optreden.
PLMs niet specifiek voor RLS-patiënten
PLMs zijn echter niet specifiek voor RLS-patiënten. Ze kunnen ook optreden in de nacht zonder dat de patiënten klagen over de bewegingsdrang en onaangename sensaties overdag die zo kenmerkend zijn voor RLS-patiënten. Deze PLMS kunnen optreden bij gezonde oudere patiënten zonder dat ze invloed hebben op de kwaliteit van de slaap. De PLMS kunnen ook voorkomen bij andere slaapstoornissen als narcolepsie en het slaap apneu syndroom.
Echter als de PLMS veelvuldig voorkomen, bij metingen in een slaapkliniek een duidelijk negatief gevolg blijken te hebben op de slaapkwaliteit, en mensen klagen over vermoeidheid en slaperigheid overdag zonder dat een andere verklaring gevonden wordt, kan de diagnose PLMD (Periodic Limb Movement Disorder) worden gesteld.
Mensen met PLMD hebben dus behoudens de PLMS niet de andere klachten die passen bij RLS. In wezen zijn het dus twee verschillende aandoeningen. Maar er zijn wel overeenkomsten. Behalve het feit dat PLM zo veel in combinatie met RLS voorkomt wordt ook gedacht dat het wordt veroorzaakt door hetzelfde mechanisme. De gebruikte therapieën voor RLS werken ook heel goed voor PLMD.
Lees meer over RLS
Meer informatie over RLS, de symptomen en de behandelingsmogelijkheden vindt u in onze patiëntenfolder.